Dotacje i instrumenty zwrotne Krajowy Plan Odbudowy Nowa Perspektywa Finansowa
Kiedy będzie można liczyć na środki z KPO i wieloletnich ram finansowych 2021-2027?
21 GRUDNIA 2021
Zbigniew Szydłowski
W ostatni wtorek (14.12) w Sejmie odbyło się spotkanie Podkomisji stałej do monitorowania wykorzystania środków unijnych. W jej trakcie, przedstawicielki Departamentu Strategii Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, przekazały najaktualniejsze informacje na temat stanu uzgodnień Krajowego Planu Odbudowy i perspektywy jego zatwierdzenia oraz stanu uzgodnień i harmonogramu prac nad Umową Partnerstwa oraz krajowymi i regionalnymi programami operacyjnymi.
Krajowy Plan Odbudowy
Dialog z Komisją Europejską w sprawie KPO został wznowiony w połowie października br. Toczył się zasadniczo na dwóch płaszczyznach: technicznej i politycznej.
W wymiarze technicznym doszło do szeregu korekt w programie: w szczególności ustalono ostateczny kształt wskaźników i kamieni milowych programu dotyczących reform, zaktualizowano harmonogram realizacji poszczególnych reform i wiązek inwestycyjnych oraz zrewidowano budżety poszczególnych inwestycji. Co istotne, do planu nie zostały wprowadzone żadne nowe reformy.
Ważna zmiana merytoryczna nastąpiła w komponencie D planu: gdzie z wiązki D3.2.1 „Rozwój potencjału sektora leków i wyrobów medycznych – inwestycje związane z produkcją w Polsce API” stanowiącej element części pożyczkowej planu wyłączono moduł związany z projektami B+R w obszarze API i produktów pośrednich oraz leków generycznych (160,5 mln EUR). Moduł ten został całkowicie wyłączony z obszaru KPO i ma być objęty finansowaniem ze środków programu FENG w ramach wieloletnich ram finansowych.
Polska otrzymała również w ostatnich dniach z KE projekt decyzji implementacyjnej.
Na poziomie politycznym dyskusja cały czas trwa i skupia się wokół tematów dotyczących reform krajowego systemu sądownictwa, w szczególności dwóch obszarów: likwidacji izby dyscyplinarnej SN (wg rzecznika rządu projekt w tej sprawie zostanie upubliczniony po ostatecznym ustaleniu zapisów KPO) oraz przywrócenia do orzekania sędziów.
Wg zapewnień MFiPR strona Polska oczekuje na obecnym etapie prac na możliwie szybką akceptację planu przez KE. W takim przypadku ostateczna decyzja Rady UE może mieć miejsce w ciągu kolejnych 2-3 tygodni.
Czy możliwe jest jeszcze uzyskanie zaliczki w 2021 r.? Niestety jest to bardzo mało prawdopodobne – Komisja Europejska musiałaby zatwierdzić polski plan najpóźniej do 22 grudnia. Jeśli tak się nie stanie, Polska będzie realizować reformy i inwestycje uwzględnione z KPO w trybie refundacyjnym (wymagającym krajowego prefinansowania), uzależnionym od spełnienia określonych kamieni milowych i wskaźników. Kluczowymi dla przekazania Polsce środków będą z pewnością kamienie milowe dotyczące reform w wymiarze sądownictwa.
Aktualnie MFiPR pracuje na nową, aktualną wersją dokumentu KPO, zawierającą komplet uzgodnień technicznych z KE – ta wersja dokumentu ma być gotowa do końca roku i będzie przedmiotem akceptacji przez Radę Ministrów.
Umowa partnerstwa i programy polityki spójności
30 listopada projekt Umowy Partnerstwa został przyjęty przez Radę Ministrów i aktualnie jest przekazywany do Komisji Europejskiej. Komisja Europejska, po jego otrzymaniu, przystąpi do oficjalnych negocjacji dokumentu i po ich przeprowadzeniu powinna wydać decyzję zatwierdzającą Umowę w terminie ok. 4 miesięcy. Równolegle trwają prace nad programami operacyjnymi.
W przypadku programów krajowych są one już w zaawansowanej fazie: FENG (Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki) został już zatwierdzony przez Radę Ministrów, zaś pozostałe programy znajdują się na etapie zaawansowanych prac na poziomie komitetów Rady Ministrów (m.in. FEPW, FERS, FENIKS, FERC).
Istotnym obszarem dyskusji z Komisją jest zakres i sposób realizacji programu dystrybuującego środki z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST): zasadnicza kwestia dotyczy zasięgu geograficznego programu (3 vs 6 regionów). Strona Polska w Umowie Partnerstwa objęła zakresem interwencji Funduszu 6 obszary na terenie 6 województw, podczas gdy KE warunkuje decyzje co do zasięgu geograficznego od treści Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji (które zostały przekazane w ostatnich dniach KE).
Na odcinku programów regionalnych stan przygotowań jest odrobinę mniej zaawansowany: 11 regionów ma już opracowane programy lub znajdują się one na etapie konsultacji, zaś w 5 regionach RPO są nadal w fazie opracowania.
Zgodnie z przepisami, najpóźniej 3 miesiące po złożeniu do KE Umowy Partnerstwa, programy operacyjne będą musiały być przekazane do zatwierdzenia przez KE – patrząc na stan zaawansowania prac, nie powinno być problemu z zachowaniem tego terminu.
Projekt Ustawy wdrożeniowej , określającej kluczowe ramy prawne i podstawy realizacji umowy partnerstwa, w tym wdrażania programów w zakresie polityki spójności na lata 2021-2027, został zatwierdzony przez Komitet Stały Rady Ministrów. Projekt czeka aktualnie na zwolnienie z Komisji Prawniczej i po przyjęciu przez RM zostanie skierowany do prac w parlamencie.
Mając na uwadze powyższe, należy przypuszczać, że pierwsze konkursy z nowego rozdania funduszy strukturalnych UE ruszą nie wcześniej niż w II połowie 2022 r., przy czym niestety coraz bardziej realnym jest scenariusz uruchomienia środków dopiero na przełomie 2022/2023 r.